Naar aanleiding van de veelbesproken uitzending van Keuringsdienst van Waarde afgelopen donderdag over tarwe en spelt, onze mening:

Is spelt een hype?

Wat is dat: spelt?

Spelt (Triticum spelta) is een graansoort, een grove tarwe. Spelt is een oergraan omdat het al zoveel jaar voor Christus werd verbouwd. De kafjes van spelt zijn vergroeid met de korrel, wat bij gewone tarwe niet zo is. Hierdoor is de speltkorrel weliswaar beter dan tarwe beschermd tegen allerlei invloeden van buitenaf, maar moet er vóór het malen een extra bewerkingsstap, het pellen in een pelmolen, ingevoegd worden om de korrel van het kaf te scheiden.  Gemalen speltkorrels wordt dan speltmeel genoemd. Spelt is nooit 100% zuiver, is altijd gekruist met tarwe, haver of een andere graan.

Gebruik van spelt

Speltbloem is gezeefde speltmeel, dus zonder de zemel en kiem van de gemalen speltkorrels. Omdat de meeste voedingsstoffen juist in de zemel en kiem zitten, is meel gezonder. Speltbloem bevat in verhouding wel weer meer eiwitten dan speltmeel. Speltbloem heeft een hoog gehalte aan gluten wat gunstig is voor het bakken van brood, koek, taart etc. Spelt lijkt wel een hype en is tegenwoordig niet alleen in natuurvoedingswinkels te vinden maar ook bij elke bakker en supermarkt. Er wordt flink aan verdiend dus daarom lijkt spelt wel een hype. Tegenwoordig bestaat zelfs spelt-rogge ontbijtkoek! In zowel gewone ontbijtkoek als in speltontbijtkoek zit veel suiker (per plakje 12 gram suikers). In spelt ontbijtkoek zit maar 9% spelt terwijl je 70 cent meer betaalt voor 100 gram minder. Voor de FODMAPpers is ontbijtkoek helemaal not done omdat er EN roggemeel EN glucose-fructosestroop EN honing in zit!

Is speltbrood gezonder dan gewoon brood?

Voedingswaarden van granen worden – naast de verschillen in rassen – sterk beïnvloed door klimatologische verschillen (weer, grond, zon uren etc.). Omdat er verschillen zijn tussen speltrassen en omdat de (klimatologische) omstandigheden sterk van invloed zijn op de voedingswaarde van spelt, is het lastig hier harde uitspraken over te doen. Uit de meeste studies blijkt dat het eiwitgehalte en het vetgehalte van spelt gemiddeld genomen iets hoger ligt dan dat van tarwe. Het voedingsvezelgehalte is gemiddeld genomen vergelijkbaar.

Is speltbrood geschikt bij tarwe allergie?

Regelmatig wordt gedacht dat speltbrood geschikt is voor mensen met een tarweallergie. Dit is helaas niet het geval. Omdat spelt verwant is aan reguliere tarwe en sterke overeenkomsten in eigenschappen vertoont, is deze graansoort ook niet geschikt voor mensen met bijvoorbeeld coeliakie. Voor speltbrood worden meestal speltrassen gebruikt die een kruising zijn tussen oerspelt en de huidige broodtarwe. Spelt is dus zeer nauw verwant aan tarwe en de eiwitten van deze twee graanrassen lijken erg op elkaar.

Allergisch of niet?

De begrippen voedselallergie en voedselintolerantie worden vaak, ten onrechte, door elkaar gebruikt. Bij iemand met een allergie voor tarwe reageert het afweersysteem op een specifiek eiwit uit de tarwekorrel.
Als je niet tegen tarwebrood kan maar speltbrood toch goed verdraagt, heb je geen tarweallergie, maar een intolerantie voor tarwe. Bij een daadwerkelijke tarweallergie zijn schone haver, rogge en gerst goede alternatieven. Voor coeliakiepatiënten (gluten overgevoeligheid)  zijn rogge, gerst en spelt niet geschikt.

Is spelt beter verteerbaar en daarom beter voor de darmen?

Tarwe en spelt zijn beiden genetisch zeer nauw verwant en zijn het allebei gluten bevattende granen en dus niet geschikt voor mensen met een overgevoeligheid voor gluten. Er zijn wel aanwijzingen dat de gluten in spelt er anders uitzien dan die in tarwe en dat de speltgluten mogelijk anders reageren op fermentatieprocessen. Ook is het mogelijk dat het andere eiwitten zijn die een rol spelen bij de betere verteerbaarheid. Het kan zijn dat deze eiwitten in spelt in een andere hoeveelheid aanwezig zijn dan in tarwe of anders reageren. Tenslotte kunnen de fructanen in tarwe en spelt een effect op de vertering hebben, de zogenaamde groep van Fermenteerbare Oligosacchariden, Disacchariden, Monosacchariden en Polyolen, de FODMAPs!

Welk brood is nu geschikt?

Brood van spelt kan een meerwaarde zijn voor mensen met spastische darmen doordat spelt minder fructanen en (mogelijk) andere eiwitten bevat dan tarwe. Neem bij voorkeur wel de volkoren variant dus brood gemaakt van speltmeel en niet van speltbloem. Brood van speltbloem (van zichzelf wit) wordt vaak bruin gemaakt zodat het gezond lijkt en dus beter verkoopt. Vraag dus aan jouw bakker waar het speltbrood van gemaakt is en dat het echt 100% speltmeel is. Vraag dus of het niet gemengd is met tarwe, honing of inuline (FODMAPs). En anders maak je lekker zelf speltbrood!

Bronnen:
Spelt, Keuringsdienst van Waarde uitzending van 12 maart ’15
moleneducatief.nl
www.natuurdietisten.nl
www.nbc.nl/kennis-regelgeving/speltbrood-en-glutenvrij
iamafoodie.nl/speltbrood-gezond-graan/