Wat is het prikkelbare darm syndroom?

In de volksmond wordt gesproken van een spastische darm . De officiële benaming is echter PDS, het prikkelbare darm syndroom  en ‘IBS’ (Irritable Bowel Syndrome). Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is een darmaandoening waardoor de functie van de darm verstoord raakt, het is daarom een functionele darmaandoening of ziekte. Simpel gezegd: we spreken van het PDS wanneer iemand regelmatig buikklachten en problemen met de ontlasting heeft. De pijn zit vaak op wisselende plekken in de buik.

Bij PDS worden er geen fysieke of structurele afwijkingen in de darm gevonden, daarom wordt hier niet gesproken van een ziekte maar van een syndroom. Het prikkelbare darm syndroom veroorzaakt een verscheidenheid aan symptomen. De aandoening komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen als bij mannen en verschijnt meestal voor het eerst bij tieners en jonge volwassenen. PDS komt veel voor: minimaal 8% van de Nederlandse bevolking heeft PDS (dat zijn meer dan één miljoen patiënten), en wereldwijd onderzoek wijst uit dat tot 20% van de bevolking PDS-klachten zou kunnen hebben. Soms kunnen mensen met andere darmaandoeningen (zoals een chronische darmontsteking) ook last hebben van PDS-symptomen.

Wat zijn de symptomen / klachten van het prikkelbare darm syndroom?

Bij het prikkelbare darm syndroom kan je last hebben van een opgeblazen gevoel in je buik, last van krampen of winderigheid, niet naar de wc kunnen, teveel naar de wc gaan, (soms hevige) buikpijn en een afwijkende stoelgang. Pijn kan in verschillende delen van je buik voorkomen. De pijn verlicht vaak wanneer je een naar de toilet bent geweest. Een opgeblazen gevoel van je buik kan ook ​​van tijd tot tijd ontstaan. Daarnaast is winderigheid een veel voorkomende klacht. Als je last hebt van PDS voel je als het ware de samentrekkingen van de dikke darm. Jij voelt die samentrekkingen veel meer dan de gemiddelde mens. Voor de diagnose zijn de zogeheten Rome III criteria opgesteld.

De klachten verschillen per persoon. Sommige mensen hebben weinig klachten en kunnen er goed mee leven. Anderen hebben soms zulke heftige klachten dat ze hun dagelijkse bezigheden tijdelijk moeten onderbreken. Hoe de klachten verlopen is moeilijk te voorspellen. Soms zijn er langere perioden geen of weinig klachten, soms kunnen de klachten ineens heel heftig zijn.

Ontlasting:

• Sommige mensen hebben aanvallen van diarree waar anderen aanvallen van obstipatie ervaren. Soms kunnen diarree en obstipatie periodes mekaar afwisselen.
• Soms kan de ontlasting slijm bevatten. Mensen met PDS hebben ook vaak het gevoel dat ze niet helemaal leeg zijn na het hebben van stoelgang.
• Vaak  voel je een dringende noodzaak om, meerdere malen kort na het opstaan, naar het toilet ​​te gaan. Dit is vaak tijdens en na het ontbijt.

Andere symptomen kunnen soms optreden zoals: misselijkheid, hoofdpijn, oprispingen, verminderde eetlust, vermoeidheid, rugpijn, spierpijn, gevoel snel vol na het eten te zijn, brandend maagzuur  en blaas symptomen (geassocieerde prikkelbare blaas). Sommige mensen met PDS ervaren af en toe milde symptomen. Anderen hebben onaangename symptomen die langdurig aanhouden. Veel mensen vallen ergens tussen in, met vermindering/afvlakking van de symptomen van tijd tot tijd.

Soorten PDS

Artsen verdelen mensen met PDS in een van drie categorieën :

• vooral met abdominale pijn of ongemak, met als hoofdsymptomen het opgeblazen gevoel en obstipatie.
• vooral met abdominale pijn of ongemak, met als belangrijkste symptomen dringend naar het toilet te gaan en diarree.
• afwisselend obstipatie en diarree.

Opmerking: het passeren van bloed in ontlasting is niet een symptoom van PDS. Neem in dat geval altijd contact op met je arts.

Wat zijn de oorzaken van het prikkelbare darm syndroom?

De oorzaak van PDS is niet helmaal duidelijk. Het kan iets te maken hebben met overactiviteit van een deel of delen van de darm. Het is wel bekend dat veel mensen PDS hebben gekregen na een buikgriep of infectie. Maar een drukke levensstijl, angst en stress beïnvloeden de darmen waardoor klachten kunnen verergeren (niet veroorzaken!). De darm is een lange, gespierde buis die loopt van de mond tot de anus. Voedsel verplaatst zich door de darmen dankzij regelmatige samentrekkingen van de spieren in de wand van de darm. Pijn en andere symptomen kunnen zich gaan ontwikkelen als deze samentrekkingen abnormaal of overactief zijn. Het gebied van overactiviteit in de darm kunnen bepalend zijn of je obstipatie of diarree krijgt. De oorzaak van overactiviteit in delen van de darm is niet duidelijk. De artsen en wetenschappers vermoeden dat een of meer van de volgende factoren een rol kunnen spelen bij mensen met PDS:

• Overactiviteit van de zenuwen of spieren van de darm. Het is niet bekend waarom dit gebeurt. Het kan iets te maken hebben met overactiviteit van impulsen die vanuit de hersenen naar de darm worden verzonden. Stress of emotionele crisis kunnen een rol spelen. Ongeveer de helft van de mensen met PDS ervaren voor het eerst symptomen na een stressvolle gebeurtenis in hun leven. Symptomen hebben de neiging te verergeren in tijden van stress of angst.
• Intolerantie voor bepaalde voedingsmiddelen kan tevens een rol spelen in sommige gevallen van PDS.
• Infectie en bacteriën in de darm. In ongeveer 1 op de 6 gevallen lijkt de aanvang van de symptomen na een buikgriep (een darminfectie die diarree en braken kan veroorzaken) te volgen. Een virus of andere ziektekiemen kunnen dus op een of andere manier blijvende symptomen van PDS veroorzaken .
• In een aantal gevallen worden de symptomen erger na het nemen van een antibioticakuur. Antibiotica doden bepaalde onschadelijk of ‘goede’ bacteriën in de darm waardoor het evenwicht van bacteriën in de darm verandert.

Wat zijn de behandelingen van PDS?

PDS is soms moeilijk te behandelen. Maar het is verstandig om erover te praten. Ga naar je huisarts en je diëtist! Met de juiste voeding en een gezonde levensstijl kunnen de klachten verminderen. Er is geen afdoende methode om een prikkelbare darm of spastische darm te genezen. Wel is het goed mogelijk om te proberen door middel van een aantal regels de klachten van een prikkelbare darm zo goed mogelijk in bedwang te houden:

1. Allereerst moet er gekeken worden naar het eetpatroon -> zie Dieetadvies. Het is belangrijk zo gezond en gevarieerd mogelijk te eten.
2. Ten tweede zijn er een aantal middelen op de markt die de krampen van de prikkelbare darm kunnen verminderen. Hierbij kun je denken aan pijnstillers, bulkvormers die helpen om de ontlasting dikker te maken of laxeermiddelen die helpen om de ontlasting dunner te maken. Let wel op dat er onvoldoende bewijs is dat medicatie voldoende helpt bij PDS.
3. Ten derde is het van belang om dagelijks voldoende te bewegen. Bij voldoende beweging blijft ook de darmwand in beweging.
4. Ten vierde is stress voor geen ene ziekte of syndroom goed. Probeer stress te vermijden of leer hier mee om te gaan (yoga, meditatie, mindfulness). Bovendien worden de buikklachten bij stress veelal erger, dus vermijden en je niet overal druk over te maken.
5. Ten vijfde zou het innemen van probiotica bijdragen tot een goede darmflora. Voor advies van een juiste probiotica: vraag je dietist.
6. Ten zesde zou hypnotherapie kunnen worden geprobeerd. Het is bewezen dat deze vorm van therapie heel goed kan helpen.

Dieetadvies

Het dieetadvies / voedingsadvies voor mensen met het prikkelbare darm syndroom is hetzelfde als de Richtlijnen Goede Voeding. Dit betekent: dagelijks gezond en gevarieerd eten met genoeg voedingsstoffen (dit is een algemeen en gemiddeld advies, kan per geslacht en leeftijd verschillen). Heb je PDS dan zijn dit de standaard adviezen:

• Eet liever 5-6 volwaardige (kleine) maaltijden dan de drie klassieke maaltijden en kleine tussendoortjes. Sla geen maaltijden over.
• 450-650 ml melk(producten) en 20-30 g kaas
• 200 gram fruit en 200 gram groente
• 3- 4 opscheplepels aardappelen/rijst/pasta
• 5 – 6 sneetjes brood
• 100 gram vlees(waren)/kip/vis/ei
• 15 gram bak- en braadproducten en 30 gram halvarine
• Voldoende vocht: minimaal 2 liter, vooral bij obstipatie. Drink niet bij de maaltijd, maar ervoor of erna. Geschikte dranken zijn bronwater, natuurlijk water, kruidenthee, bouillon, zure zuivelproducten, vruchtensap, (koolzuurvrije) frisdrank. Een glas (lauw) water drinken en/of koffie op de nuchtere maag kunnen extra behulpzaam zijn.
• Multivitaminepreparaat
• Voldoende goede vezels van: witte rijst, rijstvlokken, maïs, havermout, witte pasta, vers wit brood of toast, geschilde aardappelen en wortel. Meer oplosbare vezels van haver, gerst, fruit (bananen) en groente (bonen, peulen, asperges, bananen, look, tomaten, ui, witlof, wortels van cichorei, schorseneer en artisjok). Minder onoplosbare vezels van volkoren graanproducten, tarwezemelen, noten, zaden.

Overgevoeligheid

Sommige mensen met een prikkelbare darm syndroom zijn gevoelig voor bepaalde voedingsmiddelen.Meer dan 50% van de mensen heeft nagenoeg geen klachten meer door bepaalde suikers / koolhydraten uit de voeding weg te laten, dit zijn:

• Producten hoog in fructose (suiker, frisdranken, vruchten, vruchtensappen).
• Producten met lactose, vooral bij ernstige diarreeklachten (zuivelproducten). Bij gevoeligheid voor melk(producten) en/of lactose kunnen minder gewone melkproducten genomen worden. Minus-L of producten van Alpro Soja zijn goede vervangers.
• Tarwe zoals gewoon brood, pasta. Alternatieven zijn andere graansoorten: rogge (roggebrood, ontbijtkoek) of haver (haverzemelen, havermout) of rijst (rijstwafels) of spelt (speltbrood)

FODMAP-dieet

Het FODMAP–dieet is ontwikkeld en in de praktijk getoetst door wetenschappers aan de Monash Universiteit in Melbourne. Dankzij de opmerkelijk goede resultaten maakt het dieet nu zijn opmars in de rest van de wereld. Het dieet is speciaal ontwikkeld voor mensen met het prikkelbare darmsyndroom. Speerpunt zijn bepaalde groepen koolhydraten in de voeding (FODMAP staat voor Fermentatie van Oligosaccahariden, Disacchariden, Monosacchariden en Polyolen). Bij mensen met het prikkelbare darm syndroom komen deze koolhydraten (deels) onverteerd in de dikke darm terecht. Daar worden deze koolhydraten gefermenteerd, oftwel omgezet door de darmbacteriën die daar aanwezig zijn. Daarbij ontstaan stoffen en gassen die de darm kunnen prikkelen en die buikklachten kunnen veroorzaken als je daar gevoelig bent. Ook kunnen deze koolhydraten vocht aantrekken in de darm, waardoor de darm opzwelt. Door de druk krijg je een opgeblazen buik en pijn. Voorbeelden van deze koolhydraten zijn lactose (melksuiker), fructose (vruchtensuiker) en koolhydraten uit tarwe, kool en bonen.

In het dieet worden in eerste instantie ca 4 weken lang al deze koolhydraten weggelaten uit de voeding. Dat is een behoorlijk streng dieet, dus een diëtist inschakelen voor de begeleiding is geen overbodige luxe. Veel mensen ervaren in deze zogenoemde ‘eliminatieperiode’ al heel veel verlichting van hun klachten. In de weken erna wordt steeds weer een groep koolhydraten toegelaten in de voeding. Bijvoorbeeld fructose (appels,  mango, honing) of lactose (melk, yoghurt). Als de klachten dan terugkomen, is het duidelijk wat de boosdoeners zijn. Dan keer je weer terug naar het basisdieet en probeer je na een paar dagen een ander koolhydraat uit. Uiteindelijk heb je een dieet op maat, zonder de koolhydraten die bij jou klachten geven. Dat dieet kun je blijvend volgen om klachten te voorkomen. Bij het volgen van het FODMAP-dieet heb je wel een diëtist nodig om te zorgen dat je geen voedingstekorten krijgt en je het dieet juist volgt. De dietist kan je ook helpen bij variatie van je voeding, bij het lezen van etiketten en hoe om te gaan met feestjes en uit eten gaan.

LEES MEER OVER WAT PDS IS EN WAT JE ER AAN KAN DOEN IN HET BOEK ‘BUIK BLIJ, JIJ BLIJ! IN 5 STAPPEN VAN JE BUIKPIJN AF!’ TE KOOP IN ONZE WEBSHOP