Wat is lactose-intolerantie?

Bij mensen die niet in staat zijn de lactose uit zuivelproducten in hun voeding te verteren, kunnen vervelende en vaak ernstige klachten optreden. Er zijn echter ook mensen die zo weinig zuivel consumeren dat ze vaak nergens last van hebben en niet eens weten dat ze lactose-intolerant zijn. De verteringsproblemen van een lactose-intolerantie kunnen ontstaan door afname van de lactaseproductie als gevolg van genetische verschillen en veroudering of door beschadiging van de cellen die de dunne darm bekleden. Lactose-intolerantie staat los van het immuunsysteem en is daardoor iets totaal anders dan een koemelkallergie. De meeste lactose-intolerante mensen hebben lage lactase niveaus (ze produceren nog wel een beetje lactase) en komen hier pas achter als ze bijvoorbeeld het FODMAP-dieet hebben gevolgd. Ervaring en onderzoek laten zien dat het verminderen van alleen maar lactosebevattende producten vaak niet voldoende is om de darmklachten flink te verminderen bij mensen met PDS.

Hoe vaak komt het voor

In Europa is tot wel 40% van de bevolking lactose-intolerant. De prevalentie van lactose-intolerantie vertoont wereldwijd grote verschillen: sommige bevolkingsgroepen, met name die welke van oudsher geen zuivel consumeren, zijn gevoeliger, zoals in Zuidoost-Azië en delen van Afrika. De prevalentie is vooral hoog bij mensen van Chinese en Japanse afkomst, van wie vermoedelijk 90% in meer of mindere mate lactose-intolerant is.

Klachten

Bij gebrek of een tekort aan lactase komt de niet geabsorbeerde lactose in de dikke darm terecht, waar de suiker in contact komt met de darmbacteriën. Deze bacteriën zetten de lactose om (fermenteren) waardoor waterstofgas, methaangas en kleine organische moleculen ontstaan. Deze moleculen kunnen een aantal klachten veroorzaken zoals buikpijn, winderigheid, een opgeblazen gevoel en diarree. Daarnaast is lactose ook osmotisch actief met als gevolg extra water in de darmen en daardoor soms diarree en pijn. Iedereen heeft zijn eigen drempel wat betreft de hoeveelheid lactose die ze kunnen verdragen. Bij sommigen is die laag, ongeveer zo veel als een de hoeveelheid van een Danoontje, terwijl anderen zonder probleem wel een halve liter melk per dag kunnen drinken. Gewoonlijk treden bij lactose-intolerantie een paar uur na consumptie van melk of lactosehoudende zuivelproducten buikklachten .

Onderzoek wijst erop dat lactose-intolerantie behalve buikklachten ook andere symptomen kan veroorzaken. Er is gesteld dat de andere klachten worden veroorzaakt doordat bacteriële ‘toxinen’ worden opgenomen in het bloed. Via het bloed bereiken deze de hersenen; waar ze hoofdpijn veroorzaken, het hart; waar ze hartkloppingen veroorzaken, de spieren en gewrichten; wat tot pijn leidt, en het immuunsysteem; waardoor allergieën verergeren en weer andere klachten ontstaan.

Diagnose

Voor het diagnosticeren van lactose-intolerantie bestaan een aantal tests. De test die het meest wordt toegepast en de meest betrouwbare uitslag geeft is de waterstofademtest. De makkelijkste test (thuis) is de eliminatie-provocatie-test.

1. Eliminatie-provocatie-test: Als lactose-intolerantie wordt vermoed, kan een provocatietest worden aanbevolen. Bij die test wordt gedurende twee weken een lactosevrij dieet gevolgd, waarna weer zuivelproducten worden geïntroduceerd. Terugkerende symptomen kunnen de diagnose bevestigen, maar in sommige gevallen geeft deze methode nog steeds geen uitsluitsel. Het voordeel van deze test is dat mensen hun eigen gevoeligheidsdrempel voor lactose kunnen bepalen. Meestal wordt deze test begeleid door de diëtist (deze test is tevens onderdeel van de eliminatiefase van het FODMAP-dieet).
2. Lactosetolerantietest (LTT): Bij de lactose-intolerantietest wordt na orale toediening van lactose het glucosegehalte in het bloed gemeten. De uitslag kan echter worden beïnvloed door de insulinerespons van het individu, waardoor bij mensen met diabetes fout-negatieve resultaten optreden. Ook kan de uitslag worden beïnvloed door darmmotiliteit. Er moet op worden gewezen dat deze test onaangenaam kan zijn.
3. Waterstofademtest: dit is een test die het meest wordt toegepast. Hierbij wordt na een orale dosis lactose de waterstofconcentratie in de uitgeademde lucht gemeten. Toename van de waterstof is een maatstaf van de fermentatie van lactose door de bacteriën in de dikke darm. Hoewel dit de meest betrouwbare test is, kunnen bij circa 10 – 20% van de wereldbevolking fout-negatieve resultaten optreden omdat door de bacteriële samenstelling bij die groep geen waterstof kan worden geproduceerd. Verder kan het gebruik van antibiotica de darmflora veranderen, wat tot fout-negatieve resultaten leidt.

Er zijn nog enkele andere methoden om een lactose-intolerantie vast te stellen, deze worden echter veel minder gebruikt dan bovenstaande methoden.

Behandeling en dieetadvies

Heb je (vage) darmklachten dan kan je de hoeveelheid lactose in je voeding verminderen om te kijken of je klachten verbeteren. Daarna is het handig om je eigen lactosedrempel te bepalen. Dit is de hoeveelheid lactose die zonder klachten wordt verdragen. De lactosedrempel is namelijk voor iedereen verschillend. Dit kan je doen door:

1. Lactose volledig weg te laten uit je voeding zodat je een lactosevrij dieet hebt. Geleidelijk kan je kleine hoeveelheden herintroduceren om je tolerantieniveau te bepalen.
2. Eerst een lactosebeperkt dieet te volgen. Een lactosebeperkt dieet gaat ervan uit dat iemand een portie van maximaal 1 – 4 gram lactose over het algemeen goed kan verdragen. Zo’n dieet is bijvoorbeeld het FODMAP-dieet.

Extra supplementen

Overleg met je diëtist of je extra supplementen nodig hebt voor bijvoorbeeld calcium, vitamine B2, vitamine B12 en vitamine D. Sommige mensen hebben baat bij probiotica. Overleg dit ook met je diëtist en welke probiotica je het beste kan nemen.

Enzym lactase

In de handel bestaan capsules en softgels met het enzym lactase. Vaak staat erop FCC. Wat is dat nou? De FCC waarde geeft aan wat de ‘sterkte’ is van de betreffende lactase tabletten. Hoe hoger het getal, hoe meer lactase er in het supplement zit en hoe meer lactose je dus kan eten.

Kerulac en Disolact® drops: bevatten het enzym lactase. Druppels van KeruLac of Intoleran kunnen worden toegevoegd aan melk, koffiemelk en zoete melkproducten zoals slagroom of vla waar het vervolgens lactose omzet in de kleinere suikers. De hoeveelheid lactose die omgezet wordt, is afhankelijk van het aantal druppels dat wordt toegevoegd. Na 24 uur in de koelkast gestaan te hebben is het melkproduct lactose-arm geworden en kan het worden gedronken of worden gebruikt om allerlei gerechten mee te bereiden. Door de omzetting van lactose in o.a. glucose wordt het melkproduct iets zoeter van smaak. Alle mineralen en vitaminen die van nature in het melkproduct voorkomen, blijven behouden.

Kerutabs (2300 FCC) & Intoleran® capsules (10.000 of 20.000 FCC per capsule): bevatten ook het enzym lactase. Deze tabletten en capsules kan je innemen vlak voor of tijdens het gebruik van melk(producten). Het enzym komt dan samen met de lactose in de dunne darm terecht en zorgt voor een goede vertering van de lactose. De mate van het tekort aan het enzym verschilt per persoon en het is daarom van belang om zelf de dosering vast te stellen. Ze zijn met name bedoeld voor lactose houdende producten zoals yoghurt, kwark, kant-en-klare toetjes, room, ijs, drinkyoghurt etc. De Disolact capsules zijn hele kleine zachte capsules: per keer hoeft er maar 1 capsule ingenomen te worden: https://www.intoleran.com/supplementen/?tt=2049_12_296987_&r=%2Fnl%2Fproduct%2Flactase-10-000-36-capsules%2F 

Er zijn ook andere producten te verkrijgen zoals:
Kruidvat Lactolerantie Capsules (4500 FCC per capsule)
Bulk Powders lactase tabletten (5000 FCC per tablet )
Lamberts Lactase Complex (4000 FCC)
De Tuinen Lactase Enzymen (5200 FCC per 3 softgels). Het nadeel van dit product is dat de softgels de zoetstof mannitol bevatten. Deze zoetstof is een polyol (fodmap) en kan bij veel mensen met een prikkelbare darm klachten geven.

Hieronder zal ik nog enkele vragen beantwoorden:

Komt lactose-intolerantie voor bij (jonge) kinderen?

Lactose-intolerantie komt bij kinderen jonger dan 3 jaar zelden voor. Het kan wel kortdurend optreden na een virusinfectie van het maagdarmkanaal.

Wat kunnen oorzaken zijn voor een (secundaire) lactose-intolerantie?

Secundaire of verworven lactose-intolerantie betekent dat er een tekort aan lactase is wegens beschadiging van de darmmucosa. Deze beschadiging kan verschillende oorzaken hebben, namelijk:

• infecties zoals gastro-enteritis, na bestraling, na een 
darmoperatie, onbehandelde coeliakie, darmparasieten of een 
virus (zoals rotavirus)
• bacteriële overgroei in de dunne darm na een dunne 
darmresectie of een stenose
• een periode van ondervoeding
• een toxisch effect van medicijnen (zoals antibiotica) of alcohol op 
de darmmucosa

Wat is het verschil tussen lactose-intolerantie en koemelk- eiwitallergie?

Lactose-intolerantie en koemelk-eiwitallergie zijn twee totaal verschillende aandoeningen. Bij koemelk-eiwitallergie vindt een ongewenste overreactie plaats op eiwitten in de koemelk. Bij lactose-intolerantie worden deze eiwitten wel verdragen, maar is de lactose de veroorzaker van de klachten. Er zijn geen aanwijzingen dat kinderen met een koemelk-eiwitallergie op jonge leeftijd meer kans hebben op lactose-intolerantie op latere leeftijd.

Hoe bepaal ik de drempelwaarde van mijn lactose-overgevoeligheid?

De hoeveelheid lactose die je kan verdragen moet individueel proefondervindelijk worden vastgesteld. Pas vanaf een bepaalde dosis zullen klachten als winderigheid en een opgeblazen gevoel ontstaan. De meeste mensen kunnen 12 gram lactose (250 ml melk), verspreid over de dag, verdragen. Wanneer je lactose-houdende dranken tegelijkertijd met andere voedingsmiddelen en verspreid over de dag consumeert, ligt de drempelwaarde doorgaans hoger.

Hoe weet ik of kaas lactose vrij is?

Dat is vaak niet op de verpakking na te gaan. Wel is bekend dat
bij de bereiding van (half)harde kazen (zoals Goudse, Edammer, Maasdammer, maar ook Gruyère, Parmezaanse kaas, Emmentaler en Cheddar) nagenoeg alle lactose uit de kaas verdwijnt, zodat dit geen klachten kan veroorzaken. Het vetgehalte of de leeftijd van de kaas is overigens niet van invloed op het lactosegehalte. In zachte kaas (zoals in mozzarella, feta, smeerkaas, roomkaas ) zit vaak nog wel een beetje lactose.

Als laatste nog een tip:
maak je eigen darmvriendelijke lactosevrije yoghurt

Je kan zelf lactosevrije yoghurt maken. Je hebt een zogenaamde yoghurt-maker met een aantal kleine containers nodig. Een yoghurt-maker is een box die de inhoud op een constante temperatuur kan houden van 35 tot 40 graden Celsius. Dit is namelijk de ideale temperatuur voor de goede bacteriën die de lactose in de melk omzetten in 
melkzuren. Hoe maak je het?

Mix 150ml yoghurt met levende fermenten/goede bacteriën (gewoon van de supermarkt, zolang de probiotica er maar inzitten) met 1 liter volvette melk.
Verdeel deze mix over de glazen containers
Doe de containers erin, het deksel erop en start de yoghurt-maker.
Laat het gedurende 24 uur staan zodat de lactose is omgezet.
Laat het daarna een paar uur afkoelen in de koelkast. Dan is het klaar voor consumptie.
Eet smakelijk!

bronnen van deze blog:

dieetbehandelingsrichtlijnen.nl/richtlijnen/21HK_lactose-intolerantie
alpro.com/nl/lactosevrij
disolut.com/lactose-intolerantie/
lactofree.nl/lactose-checker/
mlds.nl/ziekten/130/lactose-intolerantie/
voedingscentrum.nl/encyclopedie/lactose
voeding-visie.nl/artikel/
keesheukske.nl/allergie/28-lactose-intolerantie
frieslandcampinainstitute.nl/nl/wetenschap-en-studie/artikels/feiten-over-melk-en-lactose-intolerantie
frieslandcampinainstitute.nl/nl/wetenschap-en-studie/artikels/voedingsadvies-bij-patienten-met-lactose-intolerantie

boek: Sue Shepherd, food intolerance management plan
boek: Sue Shepherd, the low FODMAP diet